Obowiązek informacyjny wobec klienta – co precyzuje polskie prawo?

W relacji pośrednika kredytowego z klientem obowiązek informacyjny nie jest formalnością – to konstytucyjny wymóg ochrony konsumenta i jedno z najważniejszych narzędzi budowania zgodnej z prawem, transparentnej relacji. Zarówno pośrednik kredytu konsumenckiego, jak i hipotecznego zobowiązany jest do przekazania klientowi konkretnych informacji przed zawarciem umowy, a ich brak może skutkować nieważnością umowy, sankcją kredytu darmowego, a nawet odpowiedzialnością cywilną i administracyjną.

Podstawa prawna

Obowiązki informacyjne wynikają z kilku aktów prawnych:

• Ustawa z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2022 poz. 246),
• Ustawa z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym (Dz.U. 2023 poz. 2193),
• Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2023 poz. 1689),
• Rozporządzenia wykonawcze oraz rekomendacje KNF i UOKiK.

Co musi przekazać pośrednik?

1. Tożsamość i forma działania

Przed rozpoczęciem współpracy pośrednik musi jednoznacznie ujawnić:

• swoje imię, nazwisko / nazwę firmy,
• adres prowadzenia działalności,
• czy działa jako pośrednik związany (w imieniu instytucji finansowej) czy niezależny (w imieniu klienta),
• numer wpisu do rejestru KNF,
• informację o ewentualnych powiązaniach kapitałowych z kredytodawcą.

W praktyce: dane te powinny znajdować się na pierwszej stronie formularza informacyjnego lub być przekazywane mailowo przed spotkaniem.

2. Zakres oferowanych usług

Ustawowo pośrednik musi określić:

• czy jedynie pośredniczy, czy też świadczy doradztwo kredytowe (dozwolone wyłącznie dla pośredników niezależnych),
• czy otrzymuje wynagrodzenie od klienta, czy od kredytodawcy (lub obu),
• jakiego typu produkty oferuje – np. kredyty hipoteczne, gotówkowe, ratalne.

3. Wynagrodzenie i sposób jego obliczania

Pośrednik musi jasno określić:

• kto płaci za usługę (konsument, bank czy obie strony),
• wysokość prowizji (w ujęciu procentowym lub kwotowym),
• informację o tym, czy prowizja wpływa na ranking ofert (np. czy oferta rekomendowana daje pośrednikowi wyższe wynagrodzenie).

Brak tej informacji narusza art. 22 ustawy o kredycie hipotecznym i art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim.

4. Obowiązek przedkontraktowy – formularze i symulacje

• Formularz informacyjny SECCI (Standard European Consumer Credit Information) – obowiązkowy dla kredytów konsumenckich.
• FIS – Formularz Informacyjny Standardowy dla kredytów hipotecznych.
• Porównanie ofert – jeśli pośrednik przedstawia kilka produktów, powinien je porównać w ustandaryzowanej formie.
• Symulacja kosztów całkowitych kredytu, RRSO, okresu spłaty, wysokości rat.

Co grozi za niedopełnienie obowiązku informacyjnego?

Zaniedbanie obowiązków informacyjnych to poważne ryzyko prawne:

• Sankcja kredytu darmowego – klient może dochodzić zwrotu odsetek i kosztów,
• Unieważnienie umowy doradczej lub pośredniczącej,
• Odpowiedzialność cywilna – roszczenia z tytułu wprowadzenia w błąd,
• Kary UOKiK – za nieuczciwe praktyki rynkowe (nawet do 10% obrotu rocznego),
• Postępowanie dyscyplinarne wobec pośrednika wpisanego do rejestru KNF.

Dobre praktyki pośrednika

1. Przygotuj pisemny pakiet informacyjny – np. jako PDF wysyłany klientowi przed spotkaniem.
2. Używaj wzorców formularzy SECCI/FIS – aktualnych i zgodnych z ustawą.
3. Zawsze informuj o roli pośrednika – unikaj formuł „reprezentuję bank” bez wyjaśnienia.
4. Zarchiwizuj dowody spełnienia obowiązku – podpisy, zgody, maile z załącznikami.
5. Szkol pracowników i agentów – obowiązek informacyjny dotyczy każdej osoby kontaktującej się z klientem.

Podsumowanie

Obowiązek informacyjny to fundament legalnego i profesjonalnego pośrednictwa kredytowego. Niezależnie od tego, czy działasz jako pośrednik hipoteczny, czy konsumencki – przejrzystość, dokumentacja i zgodność z ustawą to dziś nie wybór, ale konieczność. Dobrze zorganizowany proces informowania nie tylko zabezpiecza przed sankcjami, ale też buduje zaufanie klienta i reputację marki.

Podstawy prawne:

• Ustawa o kredycie hipotecznym z 23 marca 2017 r. (Dz.U. 2023 poz. 2193), art. 17–26
• Ustawa o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 r. (Dz.U. 2022 poz. 246), art. 13–30a
• Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2023 poz. 1689)
• Rekomendacje KNF i komunikaty UOKiK w zakresie reklamy i relacji z klientem