UE a sztuczna inteligencja – czy AI w doradztwie finansowym zostanie uregulowane?

AI Act – pierwsze prawo o sztucznej inteligencji w UE

W czerwcu 2024 roku Parlament Europejski przyjął przełomowy Akt o Sztucznej Inteligencji (Artificial Intelligence Act) – pierwszy kompleksowy akt prawny regulujący zastosowanie AI w Unii Europejskiej. AI Act wprowadza podział na 4 kategorie ryzyka, od których zależą obowiązki podmiotów korzystających z systemów AI:

• Zakazane zastosowania AI – np. manipulacja behawioralna, systemy oceny społecznej.
• Wysokiego ryzyka (high-risk AI) – m.in. systemy wykorzystywane w finansach, ubezpieczeniach, kredytach.
• Ograniczonego ryzyka (limited risk) – np. chatboty czy generatory treści.
• Minimalnego ryzyka – np. filtry antyspamowe.

W kontekście pośrednictwa finansowego większość zastosowań AI (np. scoring kredytowy, analiza zachowań klienta, zautomatyzowane doradztwo) może zostać zakwalifikowana jako wysokiego ryzyka – a to oznacza konkretne obowiązki.

Jakie obowiązki będą spoczywać na pośredniku?

Jeśli pośrednik korzysta z systemu AI zaklasyfikowanego jako „wysokiego ryzyka”, będzie musiał:

1. Dokładnie poznać i dokumentować działanie systemu AI.
2. Nie można korzystać z „czarnej skrzynki” – potrzebna jest dokumentacja techniczna i możliwość wyjaśnienia działania systemu.
3. Zapewnić nadzór człowieka nad decyzjami AI.
4. Pośrednik nie może pozwolić, by decyzje ostateczne (np. dotyczące oferty czy oceny zdolności) podejmowała wyłącznie maszyna.
5. Poinformować klienta, że ma do czynienia z systemem AI.
6. Przykład: „Niniejsza analiza została wygenerowana częściowo z użyciem systemu sztucznej inteligencji.”
7. Zadbać o zgodność z RODO.
8. Każde przetwarzanie danych osobowych przez AI musi spełniać wymagania zgodne z RODO – w tym prawo do informacji i sprzeciwu wobec profilowania (art. 22 RODO).
9. Rejestrować systemy AI wysokiego ryzyka w bazie UE.
10. Rejestr publiczny ma umożliwić nadzór nad tym, gdzie i jak działają takie systemy.

Praktyczne porady dla pośrednika

✅ Nie używaj AI „na ślepo” – zawsze sprawdź, jak działa system, z jakich danych korzysta i kto go stworzył.

Jeśli korzystasz z narzędzia zewnętrznego (np. scoringu, asystenta AI od dostawcy), poproś o dokumentację i deklarację zgodności.

✅ Ustal, czy AI wspiera Twoją decyzję, czy ją zastępuje.

Jeśli algorytm tylko pomaga analizować dane, a Ty finalnie decydujesz – to mniejsze ryzyko. Ale jeśli system działa automatycznie – może podlegać pełnej regulacji.

✅ Zachowuj „czynnik ludzki” – weryfikuj rekomendacje AI i zapisuj własne komentarze.

To ważne, by móc udowodnić, że decyzje wobec klienta nie były w pełni zautomatyzowane.

✅ Aktualizuj zgody i klauzule informacyjne.

Jeśli w Twojej działalności pojawia się AI, musisz to jasno komunikować klientowi – również w polityce prywatności.

✅ Zacznij od prostych rozwiązań o niskim ryzyku.

Na przykład: chatbot odpowiadający na pytania klientów lub systemy wspierające zarządzanie dokumentacją. Te narzędzia są łatwiejsze do wdrożenia i mniej regulowane.

Podstawy prawne i źródła

• AI Act (Artificial Intelligence Act) – wersja przyjęta przez Parlament Europejski (2024):
• https://artificialintelligenceact.eu
• RODO – art. 22 – zautomatyzowane podejmowanie decyzji, w tym profilowanie:
• https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32016R0679
• Oficjalny komunikat KE nt. wykorzystania AI w sektorze finansowym (2021):
• https://ec.europa.eu/info/publications/210421-ai-finance_en

Podsumowanie

AI to nie przyszłość – to teraźniejszość, która wchodzi do pośrednictwa finansowego szybciej niż myślisz. Jednak wraz z rosnącym wykorzystaniem pojawiają się nowe obowiązki regulacyjne. UE nie zakazuje stosowania AI – ale nakłada konkretne warunki i wymaga przejrzystości, nadzoru i odpowiedzialności. Dla pośrednika oznacza to konieczność ostrożności i dobrej dokumentacji. Kto dziś nauczy się działać zgodnie z przepisami, jutro zyska przewagę konkurencyjną i zaufanie klientów.